سوغات بیرجند

عناب

یکی از معروف‌ترین سوغاتی‌های شهر بیرجند عناب است. بهترین عناب کشور در بیرجند و شهرستان‌های اطراف آن تولید می‌شود و سهم مهمی در بخش صادرات دارد. فصل تولید آن اواخر تابستان و اوایل پاییز است. از جمله خواص عناب می توان موارد زیر را نام برد:

خاصیت آنتی اکسیدان
مفید در درمان قند خون
درمان سرما خوردگی
منبع ویتامین C
دارای پروتئین، آهن، فسفر و ...
حفاظت کبد
آرامش بخش

مشاهده و خرید محصولات مربوط به عناب

زعفران

هم‌اکنون منطقه‌ی عمده کشت زعفران به خراسان‌جنوبی که زمانی به قهستان شهرت داشته و امروزه شامل شهرستان‌های نهبندان، بیرجند، قائن، فردوس و طبس می‏ شود، محدود شده است. زعفران گیاهی است علفی، دائمی و در عین حال زینتی که از طریق پیاز تکثیر می‌شود، چون زعفران یک گیاه نازای طبیعی است. بخش مورد استفاده زعفران همین کلاله زعفران است. اگرچه همراه بودن خامه با کلاله از قیمت زعفران می‏‌کاهد، اما بیشتر افراد برای اطمینان از خلوص زعفران ترجیح می‏‌دهند از زعفران دسته‏‌ای که خامه به کلاله متصل است خریداری کنند. کلاله‌ی زعفران دارای رنگ، طعم و عطر دلپذیری است که هر یک از این ویژگی‌ ها مربوط به یک دسته از مواد آلی شیمیایی است. زعفران در بازارهای استان به‌صورت زعفران معمولی دسته‌ای و زعفران سرقلم سرریشه، یا سرگل، یا رشته‏‌ای و در بازارهای جهانی بیشتر به‌صورت زعفران سائیده شده «پودر» و زعفران رشته‏‌ای به فروش می‌رسد.

مشاهده و خرید زعفران

کشک و قره قوروت

نام کشک بیرجندی را بسیار شنیده باشید. کشک‌ها بیرجند انواع مختلفی ازنظر شکل ظاهر و طعم دارد. کشک سفید که از مواد لبنی تهیه می‌شود و نوع دوم که بیشتر مختص این منطقه است، کشک زرد است که به‌صورت پودر زردرنگی در دسترس است و از آرد و ادویه و نمک درست می‌شود و غذاهای خوشمزه‌ای می‌توان از آن تهیه کرد.

نوع دیگر کشک زیره‌ای است که طعم فوق‌العاده‌ای دارد که درواقع همان کشک سفید است که زیره را به آن افزوده‌اند. این کشک از نظر شکل ظاهر به‌صورت توپی و رشته‌ای است که خوردن این نوع مخصوصا برای بچه‌ها بسیار راحت است. فرآورده‌ی لبنی دیگر این شهر که بسیار جذاب است، قره قوروت است که در اندازه‌های مختلف و خیلی ترش یا شیرین در بیرجند درست می‌شوند.

زرشک

زرشک میوه‌ی درختچه‌ای خاردار در خراسان جنوبی است. مرغوب‌ترین نوع زرشکی که در بیرجند می‌توان یافت نوع زرشک پفکی است. زرشک به‌عنوان عقیق درخشان خراسان جنوبی شهرت دارد و انتخاب خوبی به‌عنوان سوغاتی بیرجند است.

از جمله خواص این میوه می توان موارد زیر را در نظر گرفت:
سرشار از ویتامین C
درمان دیابت و چاقی
درمان سنگ کلیه
پیشگیری از سرما خوردگی

مشاهده و خرید زرشک

سنجد بیرجند

سنجد سوغاتی خوشمزه شهر بیرجند است که در سفره های هفت سین ما ایرانی ها هر ساله حضور دارد. این محصول خوشمزه پر از خاصیت های فراوانی است که موجب می شود مصرف آن را به همه افراد از جمله پیر و جوان پیشنهاد کنیم. اگر به بیرجند رفتید از خرید سنجدهای تازه غافل نشوید و آن را به عنوان سوغات ناب این استان بهمراه داشته باشید. از خاصیت های سنجد می توان به ضدیرقان، جلوگیری از سرطان پروستات، تب بر، از بین برنده ورم کیسه صفرا، گرم کننده کلیه، شست و شوی معده و ضد بلغم است. با این همه خاصیت از قرار دادن این خوراکی خوشمزه در وعده های غذایی خود اجتناب نکنید.

قالی‌بافی

قالی‌بافی یکی از هنرهای رایج در بیشتر شهرها و مناطق ایران است و هنرمندان بسیاری هم در این بیرجند و شهر و روستاهای خراسان جنوبی به این هنر مشغول هستند. این بافته داری از پشم با پرزها بلند که زینت‌بخش تمام خانه‌های ایرانی است، در شهر بیرجند قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال دارد. از نظر ویژگی‌های فنی، نوع بافت قالی در خراسان جنوبی ترکی و فارسی است و نقشه‌هایی چون ریزه ماهی به شکل لچک ترنج، کف ساده، کله اسبی و بته‌جقه استفاده می‌شوند. قالی‌بافی در استان خراسان جنوبی همچنان پابرجا است و قالی‌های بافته‌شده در شهرهای مود و درخش از شهرت جهانی برخوردار هستند.

پلاس بافی

پلاس، نوعی زيرانداز است كه مانند گليم و قالي ابتدا چله كشي می‌شود. پس از آن الياف رنگارنگ پشم تابيده را به شكل خطوط افقی از تار عبور می‌دهند و بعد شانه می‌زنند. در پلاس زمینه‌ی كار اغلب از خطوط افقی و رنگارنگ تشكيل می‌شود. از پلاس برای سجاده‌ی نماز و سفره پيش پای عروس نيز استفاده می‌شود.

پلاس و جاجيم نقش‌دوزی شده ظاهری شبيه يكديگر دارند، اما خطوط در جاجيم عمودی و در پلاس افقی است. پلاس نوعی گلیم پشمی است که از دیرباز به‌عنوان زیرانداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار می‌رود و به این لحاظ در مفروش نمون کف چادرهای عشایر خراسان شمالی که اغلب در زمینه‌ای مرطوب و بدون زه کشی برپا می‌گردد و نیز در خانه‌های روستایی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

تمام مواد استفاده‌شده بافت پلاس طبیعی هستند و این یکی از مزیت‌های پلاس است. رنگ پلاس‌های بافته‌شده در بیرجند از مشکی تا کرم روشن هستند و نحوه بافت به شکلی است که از هر رنگ‌بخش‌های باریکی بافته می‌شوند که هرکدام رنگ متفاوتی را دارند و زمانی که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، زیبایی چشم‌نوازی را به آن می‌دهند. در شهرهای نهبندان و سربیشه بافت پلاس‌ها بیشتر رونق دارند.

رودوزی

رودوزی‌های سنتی یکی دیگر از صنایع‌دستی معروف خراسان‌جنوبی است، رودوزی سنتی، هنر آراستن روی پارچه‌های ساده با بهره‌گیری از نخ‌های الوان و با سوزن و قلاب است. تهیه‌کنندگان آن با صبر و شکیبایی بخیه‌های ظریفی به منسوجات ساده می‌زنند و اثر زیبایی خلق می‌کنند.آنچه برای این هنر استفاده می‌شود، پارچه و نخ از جنس‌هایی همچون ابریشم، پنبه‌ای، فلز و سنگ‌های تزئینی است. از این پارچه‌ها در تهیه رومیزی، روتختی و حتی دوخت لباس‌های مختلف استفاده می‌شود.

از سوزن‌دوزی‌های رایج و بومی خراسان‌جنوبی می‌توان به سرمه‌دوزی، نقده‌دوزی، آجیده‌دوزی، ابریشم‌دوزی، چشمه‌دوزی، خامه‌دوزی، قیطان‌دوزی، ملیله‌دوزی، سرمه‌دوزی، نقش‌دوزی، سکه‌دوزی، آیینه‌دوزی، پولک‌دوزی، گلابتون‌دوزی، ده‌یک‌دوزی، شبکه‌دوزی و فلزی‌دوزی اشاره کرد.

سکه‌دوزی، درویش‌دوزی و سرمه‌دوزی از رایج‌ترین دوخت‌های خراسان‌جنوبی هستند که در تولید انواع جانماز، رومیزی، جلد قرآن، روتختی، روپشتی، لب‌طاقی، لباس به کار می‌روند.

حصیربافی

یکی دیگر از صنایعدستی شهر بیرجند حصیربافی است. هنر بافت حصیر را شاید بتوان یکی از قدیمی‌ترین هنرهای خراسان جنوبی دانست. هنرمندان محصولات مورد استفاده یا تزئیناتی را با برگ انواع درختان می‌بافند که رایج‌ترین برگ مورداستفاده در این منطقه درخت خرما است. حصیربافی در شهرستان‌هایی مانند طبس و نهبندان رواج دارد.

مردم استان خراسان جنوبی از دیرباز به واسطه هنردوستی و علاقه وافری که به موسیقی داشتند ، به ساخت سازهای سنتی اشتغال داشته اند. ازجمله سازهای تولیدشده در منطقه می توان به انواع تار، دو تار، سه تار، سنتور، نی، دف و … اشاره کرد.